مهدویت"منجی"امام زمان"موعود"انتظار"متن و عکس مهدوی"شعرمهدوی"مدعیان دروغین مهدویت"انتظار"منتظر"شعرمهدی


کتـاب شــناسـی مهــدویت در کتــب اهــل ســنــت

از جواد رحیمی 451

*به نام او که نام او و یاد او آرامش  قلبهاست*

شیعه و اهل سنت در طی قرنها بر این موضوع معتقدند که در آخرالزمان یک نفر از فرزندان پیامبر اسلام (ص) و فرزندان علی و فاطمه علیهم السلام که ویژگیها و علاماتش در احادیث فراوان ذکر شده است در هنگامی که دنیا پر از ظلم و جور شده باشد،ظهور می­ کند و جهان را پر از عدل و داد می­کند و همه او را هم نام و هم کنیه پیامبر اسلام (ص) و ملقب به مهدی(ع) معرفی  کرده ­اند.

 با توجه به اینکه اعتقاد به حضرت مهدی (عج) و ظهور آن حضرت از دیدگاه اهل سنٌت دارای اصالت بوده و به عنوان یکی از مهمترین مسایل اسلام به شمار می­رود، بزر گان به ویژه محدثٌین سنٌی مذهب که دارای کتب حدیثی؛ چه صحاح و چه غیر صحاح هستند ،احادیث مرتبط با امام مهدی (عج) را بگونه­ای در کتب خود گنجانده ­اند هر چند در شماری از این کتابهای حدیثی نام امام مهدی(عج) ذکر نشده است ولی روایاتی را آورده ­اند که مشخص کننده اوصاف مهدی آخرالزمان  بوده و قابل تطبیق و تفسیر به غیر آن حضرت نیست.
   در یک نگاه کتابهای حدیثی اهل سنٌت که از  مهدویٌت یاد کرده اند ،به دو دسته ی عمده تقسیم می­شود؛
الف)کتابهای روایی عمومی اهل ­سنٌت که دارای موضوعات گوناگون هستندو در میان آنها به احادیث مهدویٌت هم اشاره کرده ­اند .

ب)کتابهای اختصاصی اهل سنٌت در مهدویٌت که بخاطراهمیٌت مسئله ­ی مهدویت،جداگانه و به طور مفصل در باره امام مهدی (عج)، نوشته شده است.

  • مهدویٌت و کتابهای عمومی اهل سنٌت 
    کتابهایی که دارای موضوعات مختلف بوده و احادیث مربوط به امام مهدی (عج) و مسئله ظهور و عدالت جهانی و فراگیر مهدی موعود(ع) را نقل کرده­ اند، روایات مهدویٌت را در ذیل عنوان کتاب «الفتن »،«کتاب المهدی »،«باب المهدی»و یا در بخش مربوط به نشانه های قیامت ،آورده­اند.
   به جرات می­توان گفت که قریب به اتفاق محدثٌین اهل سنت در کتب روایی خود، احادیث مربوط به امام مهدی (عج) را ذکر کرده ­اند که جهت آشنائی اجمالی ازاین کتابهائی عمومی اهل سنٌت، مواردی را به عنوان نمونه بطور توصیف مختصر و به ترتیب قدمت تاریخی، اشاره می­ کنیم تا معلوم شود که علماء اهل سنٌت چقدرنسبت به مسئله مهدویٌت اهمٌیت ویژه­ ای قائل بودند.
۱.المصنف صنعانی (م۲۱۱ه.ق)
   نویسنده در این کتاب که ازمنابع کهن اهل تسنٌن به شمار می­رود، بابی را اختصاص داده است به احادیث مهدویٌت به نام «باب المهدی»که در این باب روایات گوناگونی را از پیامبرصلی الله علیه وآله و حضرت علی (ع) و صحابه، درباره ویژگیهای فردی ،عدالت اجتماعی ،حکومت جهانی و نشانه­های ظهور مهدی موعود(عج)که از عترت پیامبر صلی الله علیه وآله است ، نقل می­کند[۱]و این کتاب از نخستین کتابهای اهل سنٌت است که به طور جداگانه و مرتب،  احادبث مهدویٌت راگردآوری کرده است .
 ۲.الفتن نعیم بن حماد معاویه (۲۲۹ه.ق)
   نعیم بن حماد در این کتاب در باره حوادثی که پس از پیامبر اسلام (ص) در آخرالزمان به وقوع می­پیوندد ،روایات بسیاری را در ده جزء جمع کرده است. وی موضوعات مختلفی از جمله جریان خلافت بعد از پیامبر(ص) و فتنه های که در آن زمان افتاده تا رخدادهای زمان امویان و عباسیان را ذکر کرده است و همچنین روایاتی در باره جریان سفیانی و کارهای او نقل کرده است و از جزء پنجم کتابش به بعد در باره نشانه­ها و علامات ظهور،حکومت جهانی ،سیره ،عدالت  ،صفات ،نسب و نام مهدی موعود(ع) ،احادیث گوناگونی را نقل می کند.و همچنین در اشاره ای به دجال و خروج او احادیثی را ذکر می­کند .[۲] 
  این کتاب که از قدیمی­ترین کتب اهل سنٌت به شمار می­رود یکی از کتابهای مهمٌ و مرجع در مسئله مهدویٌت به شمار می­رود .
۳٫الکتاب المصنف فی الاحادیث و آلاثر ابن ابی شیبه (۲۳۵ه.ق)
  ابن ابی شیبه که از محدثان مشهور اهل سنٌت است، کتاب وی از کهن­ترین کتابهای حدیثی بشمار می­رود که قبل از صحاح ستٌه به تالیف در آمده است و به عنوان یکی ازکتاب های  مرجع صحاح ششگانه قرار گرفته است.
   ایشان در قسمت کتاب «الفتن»، احادیث  فراوانی را در باره امام مهدی (عج) نقل می­کند که در بعضی از آنها تصریح به نام آن حضرت شده است و در روایات دیگر به عدالت ،اوصاف ،اقتداء عیسی به حضرت و برتری امام مهدی (عج)بر ابوبکر وعمر ،رخدادهای پیش از ظهور،خروج دجال و حکومت جهانی  مهدی موعود (عج)،اشاره شده است .[۳]
۴٫مسند احمد بن حنبل (۲۴۱ه.ق)
   احمد بن حنبل که یکی از امامان چهار گانه اهل تسنٌن به شمار می آید، کتاب«مسند» وی یکی از جوامع حدیثی کهن بشمار می آید که احادیث گوناگونی ومتعددی  را بطور پراکنده  در باره اسم  امام مهدی (عج)[۴] ،نشانه ها ی ظهور،نزول عیسی،  نقل می کند .
۵- صحیح البخاری و صحیح مسلم
این دو کتاب که به «صحیحین» معروفند در نزد اهل سنٌت از اعتبار بالای بر خوردارندتا آجا که اهل سنٌت این دو کتاب را بعد از قرآن از صحیح ترین  کتابهای خود  بشمار می آورند.[۵]
 هر چند در صحیحین نامی از امام مهدی (عج)به چشم نمی خورد ولی روایاتی در آن دو وجود دارد که به غیر مهدی موعود(عج) قابل تطبیق نیست و عین لفظ و مضمون این روایات مهدوی در کتابهای معتبر دیگر وجود دارد که به نام امام مهدی(ع) تصریح کرده اند. [۶]
۶٫سنن  ابن ماجه (۲۷۵ه.ق)
  ابن ماجه وکتابش در میان علماء اهل سنٌت ازجایگاه ویژه ای برخوردار است وبخاطر همین موقعیت، کتاب سنن دارای شروح بسیاربوده وجزء صحاح شش گانه به حساب می آید.
  ابن ماجه در کتاب «الفتن» بابی تحت عنوان خروج المهدی »گشوده که هفت حدیث آن در باره امام مهدی است.[۷]
۷٫سنن ابی داوود(۲۷۵ه.ق)
    این کتاب که ازمهمٌترین و معروفترین کتب و منابع اهل سنٌت واقع شده است، هر چند دارای احادیث فقهی بسیاری است ولی بخشی از کتاب خودرا به مجموعه روایات مهدویٌت تحت عنوان« کتاب المهدی» اختصاص داده است که به سیزده روایت از رسول خدا (ص) در باره خلافت ،نسب ،حکومت ونشانه های ظهور ،اشاره دارد.[۸]
۸٫سنن ترمذی(۲۷۹ه.ق)
   ترمذی که در قوه حافظه وهوش ضرب المثل بود .دارای تالیفات زیادی است که کتاب سنن مورد توجه دانشمندان اهل سنٌت واقع شده واز صحاح ستٌه شمرده شده است .در سنن ترمذی در کتاب الفتن بابی به عنوان «باب ما جاء فی المهدی »وجود دارد که در آن احادیثی هست که به نام امام مهدی (عج)تصریح شده ودر باره نزول عیسی ،فتنه دجال ،علامات آخر الزمان ،روایات بسیاری را ذکر می­کند .[۹]
۹٫سنن نسائی(۳۰۳ه.ق)
    علمای اهل سنٌت ،نسائی را در علم حدیث و رجال ستوده و کتاب او را جزء صحاح ششگانه بشمار می­آورند .هر چند عده ای قائل هستند که او شیعه است ولی نسبت تشیٌع به او بخاطر حبٌ اهل بیت وعدم تقدٌم عثمان بر علی (ع) و عدم قبول معاویه بوده است .
   نسائی هر چند نسبت به مباحث مهدویٌت کمتر نقل حدیث کرده است ولی در عین حال به روایاتی در مورد فساد وفتنه در آخرالزمان اشاره می کند که بیشتر با علامات قبل از ظهورمهدی موعود(عج) قابل تطبیق است .[۱۰]
۱۰٫صحیح ابن حیان(۳۵۴ه.ق)
   این کتاب که مورد توجه بزر گان اهل سنٌت قرار گرفته است در قسمت «اخباره صلی الله علیه وآله عما یکون فی امته من الفتن والحوادث »بخشی را به احادیث مربوط به امام مهدی(عج) اختصاص داده است و تلاش کرده است هر حدیثی را که نقل می­کند ،تحت عنوان خاصٌ باشد که این عناوین عبارتند: از خروج مهدی (عج) بعد از فراگیری ظلم وجور در جهان ،نام و نام پدر مهدی(عج) ،شباهت به پیامبر(ص) ،مدت حکومت حضرت ،جایگاه ومنزلت بیعت با امام مهدی(عج).[۱۱]
۱۱٫المستدرک علی الصحیحین محمد بن عبدالله نیشابوری مشهور به حاکم (۴۰۵ه.ق)
    حاکم روایات مربوط به امام مهدی(عج) را در کتاب «الفتن»نقل کرده است وهمچنین در جاهای مختلف به صورت پراکنده بیش از پانزده حدیث در باره مهدی موعود(عج) را ذکر کرده است ودر برخی از آنها تصریح می کند که این حدیث طبق مبنای صحیح بخاری ومسلم صحیح می باشند ولی آنها نقل نکرده اند .
   در این احادیث به مسئله ظهور، نسب، صفات جسمانی امام ومسائل قبل از ظهور ،اشاره شده است .[۱۲]
۱۲٫فرائدالسمطین ابراهیم بن محمد جوینی خراسانی (۷۲۰ه.ق)
  این کتاب که در باره فضائل امامان دوازده گانه و حضرت فاطمه زهرا ء سلام الله علیها، نوشته شده است در بخش آخر کتاب بیش از سی  روایات درباره امام مهدی (عج)نقل می­کند .[۱۳] 
۱۳٫الصواعق المحرقه احمد بن حجر هیثمی(۹۷۳ه.ق)
این کتاب که به عنوان کتابهای ضد شیعی مشهور است، بیش از ده روایت که مرتبط با امام مهدی(عج)است را از بزرگانی؛چون حاکم، ابو نعیم،احمد،مولفان صحاح سته وغیره، نقل می­کند. و روایاتی را نقل می­کند که در آنها تصریح شده است که مهدی(ع) از عترت پیامبر صلی الله علیه وآله وفرزند فاطمه(س) است .[۱۴]
بیش از صدکتاب حدیثی فراوان از اهل سنٌت وجود دارد که در آنها مسئله مهدویٌت، مطرح شده است .
  • مهدویٌت و کتابهای اختصاصی اهل سنٌت
   با توجه به اینکه مسئله مهدی باوری، جزء باورهای محکم و انکار ناپذیر مسلمانان بشمار می­رود،بزر گان دین چه شیعه و چه اهل تسنٌن بخاطر اهمیٌت و احترام به این باور اصیل، کتابهای گوناگونی و مجزائی درباره مهدویٌت به نگارش در آورده­اند که به نوبه خود قابل تقدیر است .
برای نمونه کتابهایی را نام می­بریم که مورد توجه همگان به ویژه اهل سنٌت قرار گرفته و به عنوان منبع کتابهای دیگر مورد استفاده قرار می گیرد .
۱٫سه کتاب ازابونعیم اصفهانی (م۴۲۰ه.ق)
الف :اربعون حدیث ،ب:مناقب المهدی ج:صفه المهدی 
ابو نعیم که از علمای بزرگ اهل سنٌت بشمار می­رود، دارای بیش از پنجاه جلدکتاب است که بعضی از آنها بطور خاص در باره امام مهدی (عج)نگاشته شده است از جمله سه کتابی که ذکر شد هر چند دو کتاب (مناقب المهدی وصفه المهدی )در دسترس نمی­باشد ولی کتاب اربعون را که دارای مجموعه احادیث مهدویٌت است ،محقق اربلی در کتاب« کشف الغمه» و سیوطی در«الحاوی للفتاوی»ذکر کرده ­اند.[۱۵]
۲- البیان فی اخبار صاحب الزمان کنجی شافعی (قرن ۷ه.ق)
  این کتاب از جمله کتابهای خاصٌ است که احادیث مهدویٌت را با نظم خاصٌ وابواب مختلف وموضوعات گوناگون نقل کرده است .شافعی که روایات مهدویٌت را در ۲۵ باب ذکر کرده است، باب اول را به نام «فی ذکر خروجه فی آخر الزمان »آغاز کرده وبا نام گذاری باب آخر با عنوان «فی الدلاله علی جواز بقاء المهدی حیا »،مهدی موعود(عج)را بر خلاف برخی از اهل سنت ،متولد شده می داند.[۱۶]
۳- عقد الدررفی اخبار المنتظر یوسف بن یحیی المقدسی الشافعی (قرن ۷ه.ق)[۱۷]
    این کتاب که دارای گستردگی و نظم خاصٌی است مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است وهر چند نویسنده  هنگام نقل روایت آن را مرسل نقل می­کند ولی  منبع اصلی راکه روایت را از آن گرفته است ، ذکر می­کند.
    شافعی، کتاب را به باب های گوناگون نامگذاری کرده است. در هر باب روایات مرتبط با مهدویٌت را که عبارتند از؛ از نسل پیامبر بودن امام مهدی(عج) ،نام،اخلاق و رفتار و کنیه، عدالت حضرت، خروج سفیانی، خسف بیداء (فرورفتن سفیانیان در زمین ) و خروج دجال و حوادثی که اتفاق می­افتد، بطور مرتب نقل می­کند .
۴-العرف الوردی فی اخبار المهدی جلال الدین سیوطی (۹۱۱ه.ق)
     سیوطی که از استوانه های بزرگ اهل سنٌت بشمار می­آید، احادیث فراوانی را در بار ه امام مهدی (عج) جمع آوری کرده است که در جای خود قابل ستایش است .این کتاب با مجموعه رسائل ایشان یعنی« الرسائل العشر» و«الحاوی للفتاوی» به چاپ رسیده است.
   ایشان در «الحاوی للفتاوی» گوید: چهل حدیث ابو نعیم و روایات دیگری را که وی نیاورده است، من افزوده ام وبه صورت (ک)رمز گزاری کرده­ام .[۱۸]
   سیوطی در این کتاب مهدی (عج) را از خلفاء دوازده گانه می­داند و سند حدیثی که مهدی  را عیسی بن مریم می داند، تضعیف می­کند .
۵٫القول المختصر فی علامات المهدی المنتظرابن حجر هیثمی (۹۷۴ه.ق)
  ابن حجر که اهل سنت احترام خاصٌی برای او قائلند، کتاب خودرا به سه باب تقسیم کرده است که در باب اول درباره نشانه ها و اوصاف خاصی که در روایات درباره مهدی موعود(عج)آمده است، اشاره می­کند ودر باب دوم و سوم روایاتی که صحابه و تابعین درباره امام مهدی (عج) نقل می­کنند را آورده است و در آخر کتاب در باره خروج آن حضرت ،نزول عیسی ،خروج یاجوج و ماجوج ،دجال ،و دابه الارض، مطالبی را از احادیث و گفتار علماء ذکر می­ کند.
۶٫البرهان فی علامات مهدی آخرالزمان متقی هندی(۹۷۵ه.ق)
این کتاب از مفصل­ترین کتابهای اهل سنٌت است که درباره مهدویٌت به رشته تحریر در آمده است تا آنجا که ۲۷۵روایت در باره مهدی موعود (عج)درآن نقل شده است و یکی از منابع مهمٌ در مباحث مهدویٌت بشمار می­رود و فتوای علماء چهار مذهب در باره مدعیان و منکران امام مهدی (عج) را متذکر شده است .
  کتابهای اختصاصی فراوان دیگر در باره امام مهدی (عج) وجود دارد که اهل سنٌت به نگارش در آورده­اند که نیاز به بررسی بیشتر دارد و در اینجا جهت اطلاع، مواردی که دارای اعتبار ویژه­ای هستند را بطور اجمال توصیف کردیم.
 * بنابراین، موضوع مهدی منتظر از عمیق­ترین وریشه دارترین مسائل اسلامی بشمار می­رود آنچنانکه زمینه­ای برای تشکیک پیرامون اصل مهدویٌت و انکار مهدی منتظر و تخطئه احادیث مربوطه، فراهم نبوده و نخواهد بود.
_______________________________________________________________
[۱] ) صنعانی،عبد الرزاق بن همام بن نافع حمیدی معروف به ابوبکر صنعانی ، المصنف، (بی جا)،منشورات المجلس العلمی،(بی تا)،ج۱۱ ص۳۷۲
[۲] ).ابو عبد الله مروزی ابن حماد ،نعیم بن حماد بن معاویه بن حارث خزاعی ،الفتن ،بیروت ،دار الکتب العلمیه ۱۴۲۳،چاپ دوم ،ص۲۲۶-۲۹۰
[۳] ) .ابن أبی شیبه ،ابوبکربن ابی شیبه کوفی ،المصنف، تحقیق وتعلیق : سعید اللحام، بیروت،: دار الفکر للطباعه والنشر والتوزیع،چاپ اول،ج۸ص۵۹۰-۶۷۹
[۴] ). احمد بن حنبل،مسند احمد، بیروت ، دار صادر ،ج۱ص۳۳۷٫ج۳ ص۲۲-۲۷
[۵].نووی،ابوزکریا یحیی بن شرف بن مری نووی،المنهاج شرح صحیح مسلم،بیروت،داراحیاء التراث العربی ،۱۳۹۲،چاپ سوم ،ج ۱ص ۱۴وعسقلانی شافعی ،احمدبن علی بن حجرابوالفضل عسقلانی ،فتح الباری شرح البخاری ،بیروت،دارالمعرفه ،۱۳۷۹ج ۱ ص۱۰
[۶] ). نیشابوری،ابوالحسین مسلم بن الحجاج،صحیح مسلم،انتشارات؛دار الجیل بیروت+دار الافاق الجدیده، بیروت ،{بی تا} ج۱ ص۹۴ ح-۴۰۹وج۸ص۱۸۵وص۱۷۸٫٫وبخاری ،محمد بن اسماعیل ابو عبدالله ،الصحیح البخاری دار ابن کثیر-الیمانه،بیروت ،۱۹۸۷م صحیح بخاری ج۳ص۱۲۷۲ح۳۲۶
[۷] ). ابن ماجه، محمد بن یزید القزوینی ،سنن ابن ماجه ،تحقیق : تحقیق وترقیم وتعلیق: محمد فؤاد عبد الباقی،بیروت، دار الفکر للطباعه والنشر والتوزیع،ج۲ ص۱۳۶۶
[۸] ). :  ابی داود، ابن الأشعث السجستانی ،سنن أبی داود ،تحقیق وتعلیق : سعید محمد اللحام ،بیروت ، دار الفکر للطباعه والنشر والتوزیع،۱۴۱۰ – ۱۹۹۰ م،چاپ اول ،ج۲ ص۳۰۹-۳۱۱
[۹] ). ترمذی ، محمد بن عیسى أبو عیسى الترمذی السلمی، سنن الترمذی، تحقیق وتصحیح : عبد الرحمن محمد عثمان ، بیروت ، دار الفکر للطباعه والنشر والتوزیع، ۱۴۰۳ – ۱۹۸۳ م چاپ دوم ،ج۳ ص۳۴۳
 ۱۰). نسائی،أبو عبد الرحمن أحمد بن شعیب بن علی الخراسانی،سنن النسائی،بیروت ،دار الفکر للطباعه والنشر والتوزیع،۱۳۴۸٫چاپ اول،ج۷ ص۱۲۰وج۸ص۲۶۳
[۱۱] ). ابن حبان ، محمد بن حبان بن أحمد أبو حاتم التمیمی البستی، صحیح ابن حبان ،تحقیق : شعیب الأرنؤوط،بیروت، مؤسسه الرساله۱۴۱۴ – ۱۹۹۳ م،چاپ دوم،ج۱۵۲۳۶-۲۴۰
[۱۲] ) ،نیشابوری،محمد بن عبدالله أبو عبدالله الحاکم النیسابوری ،المستدرک على الصحیحین، بیروت دار الکتب العلمیه –چاپ اول،ج۴ ص۴۱۸تا۵۸۷
[۱۳] ).جوینی،علی بن  محمد،فرائدالسمطین ،بیروت ،محمودی ،چاپ اول ،ج۲ص۳۱۰-۳۴۲
[۱۴] ). ابن حجر هیثمی، أبی العباس أحمد بن محمد بن محمد بن علی ،الصواعق المحرقه على أهل الرفض والضلال والزندقه، بیروت، مؤسسه الرساله ۱۹۹۷،چاپ اول،ج۲ص۶۷۸-۶۷۹
[۱۵] ).سیوطی،جلال الدین ،الحاوی للفتاوی ،بیروت ، دار الفکر ۱۴۱۴،چاپ دوم ،ج۲ ص۶۹-۱۰۳
[۱۶] ).کنجی شافعی ،محمد،البیان فی اخبار صاحب الزمان ،بیروت ،دار المهجه البیضاء۱۴۲۱،چاپ اول ،ص۹۷
[۱۷] ).چاپ اول این کتاب در سال۱۹۹۷م می باشدوانتشارات دارالنشربیروت هم چاپ کرده است .
[۱۸] )سیوطی ،الحاوی للفتاوی ،ج۲ص۶۹-۱۰۳

اشتراک گذاری
پیشنهاد بازدید از مطلب: سایر مطالب از نویسنده

ارسال یک دیدگاه

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.